سنگیت طور، سنگھو مورچہ
بھارتی کسانوں کی موجودہ تحریک نے جن انقلابی کاموں کی بنیاد رکھی ان میں ایک ’ٹرالی ٹائمز‘ بھی ہے۔ پنجابی زبان میں نکلنے والا یہ اخبار کیا ہے، اس بارے میں اس لنک پر پڑھئے۔ گورمکھی میں شائع ہونے والے اس اخبار کے بعض مضامین کو شاہ مکھی رسم الخط میں قارئین جدوجہد کے لئے سلسلہ وار پیش کیا جا رہا ہے۔ ان مضامین کو شاہ مکھی میں ورندر سنگھ، سارہ کاظمی، وقاص بٹ، علی شیر اور شمس رحمان نے ڈھالا ہے۔ آج اس سلسلے کا تیسراا مضمون پیش کیا جا رہا ہے جس کا عنوان ہے: ہریانوی کسان جتھیبندیاں دیاں سانجھاں۔
26 سالاں دے ایسّ- پی مسیتاں ہریانہ کسان ایکتا ڈبوالی دے سنستھاپک میمبراں وچوں ہن۔ 2017 وچ مدھ پردیش دے مندسور وچ کساناں‘تے گولی چلن دے کانڈ دیاں خبراں سنن توں بعد اپنے ہم خیالی نوجواناں نال مل کے ایہناں نے پنجاب ہریانہ راجستھان بارڈر تے پیندے اس تروینی علاقے وچوں پنجابی، باگڑی، جاٹ، بشنوئی بھائیچارے دے کساناں نوں جتھیبند کرنا شروع کیتا۔ ایہہ کرن وچ اوہناں نے پنجاب دیاں جتھیبندیاں دی مدد لئی، اوہناں دے اکائیاں بناؤن اتے کم کرن دے طریقے نوں سمجھیا۔
نویں کھیتی قانون ورودھی سنگھرش وچ باقی جتھیبندیاں وانگ ایہناں دی جتھیبندی وی جون توں ہی لامبندی کرن وچ جٹی ہوئی سی۔ 26 اکتوبر 2020 نوں سرسا لاگلے پنڈ نواسیاں نوں کْھوئیاں ملکانا ٹول پلازا 28 اکتوبر نوں بند کرن دا سدا دتا گیا۔ نیشنل ہائیوے 9 سرسا ڈبوالی روڈ تے پیندا ایہہ ٹول پلازا 28 توں 30 اکتوبر دوران بند رہا۔ ٹول پلازا ہائی کورٹ دے فیصلے بعد پھر چل پیا پر دھرنا جاری رہیا اتے دھرنا کاریاں دی گنتی ودھدی گئی۔ 23 نومبر نوں ہریانہ پولیس نے دلی چلو دے مدے نظر ایسّ پی مسیتاں سمیت کئی آگوآں نوں گرفتار وی کر لیا سی۔
کسان سنگھرش کمیٹی ہریانہ دے مندیپ نتھاواں نے دسیا کہ ہریانوی جتھیبندیاں نال سانجھ کارن دلی مورچیاں‘تے پنجاب دے کسان دیاں بہت ساریاں اوکڑاں دا حلّ ہویا ہے۔ 2010 وچّ بنی کسان سنگھرش کمیٹی وچ مندیپ شروع توں جڑے ہوئے ہن اتے اس جتھیبندی نے فتح آباد، سرسا اتے ہسار وچ کساناں نوں لامبند کیتا ہے۔ ایہناں دا جتھا ٹیکری بارڈر ’تے تعینات ہے۔
اسے طرحاں دھرتی ہیٹھلا پانی بچاؤن دے ناں تے بیتے سال جدوں ہریانہ سرکار نے اچانک کساناں دے جھونا بیجن اتے پچھلے سال نالوں ادھے رقبے دی من مانی شرط مڑھ دتی، تاں کْل ہند کسان سبھا، آل کْل ہند مہاسبھا، جاٹ کسان سبھا، کمبوج کسان سبھا اتے ہور جتھیبندیاں نے رل کے ’کھیتی بچاؤ سنگھرش کمیٹی‘ بنائی۔ اس کمیٹی دی اگوائی وچ رتیا توں فتح باد تکّ ٹریکٹر مارچ کڈھیا گیا اتے سنگھرش نے لڑ کے سرکار نوں پچھے ہٹن لئی مجبور کر دتا۔ کمیٹی نے اس سال رتیا نیڑلے علاقیاں وچ نویں کھیتی قنوناں خلاف لامبندی کیتی اتے ایہناں دے کئی جتھے دلی مورچے وچ ڈٹے ہوئے ہن۔
دو سال پہلاں گڑے پین نال امبالے ضلعے دے 40 پنڈاں وچ جھونے دی فصل تباہ ہو گئی سی۔ اس تباہی دا معاوضہ دواؤن لئی کسان یونین دے 15-20 میمبر ڈی سی دفتر اگے دھرنا دے رہے سن۔ بلجندر سنگھ جنہاں دا اپنا پنڈ اس مار ہیٹھ سی، گرودوارہ صاحب ولوں دھرناکاریاں نوں لنگر چھکاؤن پہنچے۔ پچھن تے پتہ لگیا کے دھرناکاریاں دا اپنا نقصان تاں نہیں ہویا سی پر اوہ اس علاقے دے کساناں لئی ایتھے بیٹھے سن۔ بلجندر جی نوں احساس ہویا کہ ایہہ بندے تاں اوہناں دے لئی ہی دھرنا دے رہے سن۔ اس دن توں بعد اوہناں نے حکمران پارٹیاں دا کھہڑا چھڈّ اپنے پنڈ اتے علاقے دے کساناں نوں بی۔ کے۔یو. چڑونی نال جتھیبند کرن وچ لگ گئے۔ گڑیماری کارن ہوئے نقصان دا سرکار کولوں معاوضہ لین لئی سنگھرش وِڈ لیا۔ اوہناں دی جت ہوئی تے 70 کروڑ روپئے دا کلّ معاوضہ کساناں نوں دوایا گیا۔
25 ستمبر نوں پنجاب دیاں ساریاں جتھیبندیاں دے سدے اْتے ہریانہ دیاں 17 الگّ-الگّ جتھیبندیاں وی اک سانجھے مورچے وچ تبدیل ہو گئیاں، اتھے ہی ہریانہ اتے پنجاب دیاں جتھیبندیاں دے نیڑلے تال میل دی شروعات وی ہوئی۔ 26-27 نومبر دی کْل ہند جتھیبندیاں ولوں سدے ’دلی چلو‘ مارچ نوں روکن واسطے ہریانہ سرکار نے بیریکیڈ اتے ہور اڑکے کھڑے کرن دی تیاری پہلاں ہی کر لئی سی۔ ایہہ دیکھدیاں ہریانے دیاں جتھیبندیاں نے بیریکیڈ اتے ہور اڑکے پٹن تے توڑن دیاں تیاریاں کر لئیاں۔ پر 24 دسمبر نوں ہی ہریانہ پولیس نے جتھیبندیاں دے کارکن 302,307 دے جھوٹھے کیساں تحت گرفتار کرنے شروع کیتے۔ پر ہریانوی جتھیبندیاں دی پختہ تیاری صدقہ اتے کساناں دے جوش صدقہ سبھ اوکڑاں نوں پار کردیاں کروکشیتر، کرنال اتے ہور تھانواں دے بیریکیڈ پٹّ کے پنجابی کساناں دے راہ پدھرے کیتے گئے۔
کسان اندولن دی لامبندی دوران بنیاں جتھیبندک صوبہ سانجھاں دا ہی ایہہ سٹہ ہے کہ اج جدوں لکھ دے قریب کسان پنجاب توں چل کے دِلی بیٹھے ہن؛ روٹی، پانی، دودھ، دہیں دے گفے ورتاؤندے ہریانوی کساناں نے سبھ نوں آس وند کیتا ہے کہ جے گھول لمبا وی چلیا تاں اس بھائی-بھین-چارے دے سر تے بیٹھے رہِ سکدے ہن۔ اس سانجھ نے پنجاب ہریانے اتے ہورناں صوبیاں دے لوکاں وچ مترتا دے بیج بوئے ہن۔
بلجندر انوسار وکھ-وکھ وچاردھاراواں وچّ سانجھ نے ہر حالَ گھول جِتن لئی قائم کیتا ہویا ہے۔ مندیپ نتھاواں مطابق لوکاں واسطے کم کرن لئی اپنے آپ نوں ’میں‘ توں پاسے کرنا ضروری ہے اتے ایہہ سنگھرش سانوں ’میں‘ توں اسیں بناؤندا ہے۔ ایسّ پی مسیتاں مطابق گھول توں بعد خطے دی سیاست وچ صفتی فرق آؤنا طے ہے۔ ’لوک تْرے اپنی اگّ کرکے سن۔ اس اگّ نال سانجھ پاؤنی بہت ضروری ہے‘، مسیتاں جی دسدے ہن۔
