وکی مہیسری
بھارتی کسانوں کی موجودہ تحریک نے جن انقلابی کاموں کی بنیاد رکھی ان میں ایک ’ٹرالی ٹائمز‘ بھی ہے۔ پنجابی زبان میں نکلنے والا یہ اخبار کیا ہے، اس بارے میں اس لنک پر پڑھئے۔ گورمکھی میں شائع ہونے والے اس اخبار کے بعض مضامین کو شاہ مکھی رسم الخط میں قارئین جدوجہد کے لئے سلسلہ وار پیش کیا جا رہا ہے۔ ان مضامین کو شاہ مکھی میں ورندر سنگھ، سارہ کاظمی، وقاص بٹ، علی شیر اور شمس رحمان نے ڈھالا ہے۔ آج اس سلسلے کاچوتھا مضمون پیش کیا جا رہا ہے جس کا عنوان ہے: دلی جنگ دا میدان۔
دلی جنگ دا میدان بنی ہوئی ہے۔ جوجھدے لوکاں دے نعرے تے جیکارے دلی دے تخت نوں کمبا رہے ہن۔ کرتاں دے راکھیاں نے کیندر سرکار نوں اس صدی دا سبھ توں وڈا دھکہ ماریا ہے۔ لوک جتھیبندک ایکے راہیں قدم در قدم اگے ودھ جتاں درج کر رہے ہن تے مودی سرکار لوک کچہری وچّ جھکدی نظر پیندی ہے۔
دیش دے اس اندولن وچّ اگوانوں بھومکا چ ڈٹیا پنجاب، جوانی تے کسانی دے ایکے دے اتہاسک چھن جی رہا ہے۔ دور جاپن والی دلی، لوکاں نے دھرو کے نیڑے کر لئی اے۔ نیشنل ہائیوے تے لوکاں دا راہ ڈکن لئی لائے پتھراں تے لوکاں چلھے مگھا لئے ہن۔ دلی نوں وڑدے دیو قد روڈاں اتے نویں پنڈ وس چکے ہن۔ سربتّ دا بھلا چاہنن والے لوک دنیاں ساہمنے اک مثالی کردار پیش کر رہے ہن۔ کرتی لوکاں اپنی دساں ننہاں دی کرت دا منہ اس سنگھرش دے میدان ولّ موڑ دتا ہے۔ سماج دا ہر ورگ اس سانجھے اندولن وچّ اپنا یوگدان پا رہا ہے۔ تے اورجا دا سروت ہے اگے ہوکے لڑ رہا مزدور تے کسان۔ انداتے دیاں اکھاں چ للکار ہے، لوکاں دے جذبے دلی نوں للکارے مار مار ونگار رہے ہن، دلی دبکی بیٹھی ہے۔ تختے پلٹن والے لوک بابے نانک، گورو گوبند سنگھ، بابا بندہ سنگھ بہادر، چاچا اجیت سنگھ تے بھگت سنگھ والا اتہاس دوہرا رہے ہن۔ دلی دی گدی اؤرنگے تے ہٹلر دا حشر یاد کر پوہ دی ٹھنڈ چ وی پسینو پسین ہے۔ دلی دیاں سرحداں تے بیگم پورے نوں لوچدے لوکاں نے گھیرابندی کر پنڈ بنّ لئے ہن۔ چارے پاسے ہوا چ خون پسینے دی کمائی والے انّ دے پکن دی مہک ہے۔ دلی دے پرویش دوار تے ہزاراں تپدے چلیاں چ بھائی لالو دے چلھے دی اگّ ہے۔ تے دلی دے ہنیریاں چ دور کتے ملک بھاگو دبے پیریں اپنی چکھا چن رہا جاپدا ہے۔
اس اندولن وچّ ناٹک ٹیم اتہاسک چھناں وچّ اتہاسک بھومکا نبھا رہی ہے، اس سنگرام وچّ جتھے کلا نے اک خاص تھاں بنائی ہے، اتھے کلاکار خود وی ودھیرے چیتن ہوئے ہن۔ ناٹک ’ڈرنا‘ اس اندولن دا حاصل ہے۔ لگاتار دو مہینے اس ناٹک دا پنڈوں پنڈی ہون نے کرت دی دھر دی ٹکر نوں ہور وی ابھار کے ساہمنے لیاداں ہے۔ لوک روہ نوں سیدھت کرن والیاں واراں کویشریاں تے انقلابی گیت مڑ لوکاں دی زبان چڑھے ہن۔
جتھے کلاکاراں نے پنجاب وچّ مہم دوران پولیس نال ٹکراں، جھڑپاں دا سفل مقابلہ کردیاں اپنا پندھ جاری رکھیا، اتھے دلی وڑن ویلے سنگھو بارڈر تے پہلیاں جھڑپاں وچّ وی موہری بھومکا نبھائی۔ ایہہ اندولن نویں گیتاں، کویتاواں نوں جنم دے رہا ہے۔ لوک بولن توں پہلاں شبد بجھّ لیندے ہن۔ سارے قافلے ناٹ منڈلیاں، کوشری جتھیاں، پیٹراں تے ہر طرحاں دے کلاکاراں دے فن دا مظاہرہ ہے۔ پڑ اک وڈی آرٹ گیلری چ بدل رہا ہے۔
ٹیم، ناٹک کرن چار-پنج کلومیٹر تکّ نکل پیندی ہے۔ لوک ٹرالیاں ٹرکاں تے چڑھ ویکھ سن رہے ہندے ہن۔ ناٹک چ دلی ولّ ہتھ کرکے ماں پتّ نوں پچھدی ہے، ”اوہناں کول بمب، بندوقاں تے توپاں نے تسیں اوہناں دا مقابلہ کویں کروگے“۔ پتر جواب دندا ہے: ”ساڈے کول بابے نانک دا دتا ہل تے کرت دا سدھانت ہے مائی“۔
لوک جیکارے گونجاں دندے ہن۔ ناٹک بات اگے توردا ہے۔ کلاکار ’سورا سو پہچانیئے‘ گاؤنا شروع کردے ہن۔ کلّ دھرتی دا کرتی کاما اوہناں دا کورس بن آسمان گونجاں دندا ہے۔ گیت، لوک گیتاں وچّ تبدیل ہونے شروع ہو جاندے ہن۔ اسیں دلی ولّ منہ کر لڑ رہے ہاں۔ تے اج دے دن گورو بابے نانک دا جنم دہاڑا ہے۔ نیشنل ہائیوے تے مومبتیاں دی لو ہے۔ گیان دیاں گلاں گھول دی اگوائی کر رہیاں ہن۔ کلاکاراں نے ٹرالیاں دے وچکار مومبتیاں نال گھیرا گھتّ لیا ہے۔ لوک اج دی خاص پیشکاری دیکھن لئی اتاولے ہن۔ لوکاں ٹریکٹراں دیاں بتیاں چلا دتیاں ہن۔
بھائی لالوں دے وارساں نے ’ایہہ لہو کسدا ہے‘ ناٹک دا آغاز کرن توں پہلاں دلی نوں دوبارہ ظفرنامہ لکھن دا سر چھیڑیا ہے۔ لوک اپنی نیک کمائی کلاکاراں ولّ ودھاؤندے ہن، پر کلاکار پیار توں بناں ہور کجھ وی کابول کرن توں انکاری ہن۔ لوک دگھدیاں اکھاں نال دلی نوں گھور رہے ہن۔ اسیں ناٹک کر رہے ہاں تے لوک اتہاس دے پنے پلٹ چکے ہن تے اس ملک بھاگو چوں لوک اج دا ملک بھاگو تکّ رہے ہن۔ کرت زندہ باد دے نعرے لوکاں دا سرڑ درساؤندے دلی نوں سنیہے بھیجنے شروع ہو جاندے ہن۔ ایہہ چڑھدی کلا والے، انکھی لوک اس اندولن نوں جتن، اس لئی ضروری ہے، ہیک سپشٹ تے اچی لائی جاوے۔
اس گھول وچّ برابر کھڑی جوانی ایہہ اندولن نوں دوہری آس نال لڑ رہی ہے۔ جتھے کھیتی نوں بچاؤن دا سوال ہے اتھے بے روزگار جوانی لئی روزگار دی گارنٹی دا وی مصلیٰ ہے تے اس اندولن دی جت اس دوہرے مقصد نوں بل بخشیگی۔ لوک اپنا میڈیا خود بنے ہوئے ہن۔ نیٹورک اس ایریئے وچّ جام کر دتا جاندا ہے۔ فون لگاؤنا اسمبھو لگن لگدا ہے، پھر وی گلّ ودیشاں تکّ پہنچ چکی ہے۔ لوکائی نے ااپنا سبھ کجھ جھوک دتا ہے۔
دن بھر اس سانجھی سرگرمی وچّ شامل ہون توں بعد سبھ ٹرالی کول آ جاندے ہن تے لنگر پکا کھا کے پھر نویں تجربیاں تے نویں ترانے لکھن بیٹھ جاندے ہاں۔ جو لوکاں چوں جنم لیندے نے شاید ایہناں نوں ہی لوک گیت سدیا جاندا ہے۔ ایہہ فیصلہ کنّ جنگ ہے تے اسنوں پوری شدت نال ہی لڑیا جانا چاہیدا ہے۔
