بھارتی کسانوں کی موجودہ تحریک نے جن انقلابی کاموں کی بنیاد رکھی ان میں ایک ’ٹرالی ٹائمز‘بھی ہے۔ پنجابی زبان میں نکلنے والا یہ اخبار کیا ہے، اس بارے میں اس لنک پر پڑھئے۔ گورمکھی میں شائع ہونے والے اس اخبار کے بعض مضامین کو شاہ مکھی رسم الخط میں قارئین جدوجہد کے لئے سلسلہ وار پیش کیا جا رہا ہے۔ ان مضامین کو شاہ مکھی میں ورندر سنگھ، سارہ کاظمی، وقاص بٹ، علی شیر اور شمس رحمان نے ڈھالا ہے۔ آج اس سلسلے کا دوسرا مضمون پیش کیا جا رہا ہے جس کا عنوان ہے: کسان مورچے وچ بھاؤال مزدور۔
کسان مورچے وچ بھایئوال مزدور
سنگیت طور، جسدیپ سنگھ: ٹیکری مورچہ
کساناں دے نال نال کھیت مزدوراں دے جتھے وی کسان مورچے وچ آ کے ڈٹ رہے ہن۔ 27 دسمبر نوں ٹکری باڈر دی سانجھی سٹیج تے رلدوْ سنگھ مانسا بول رہے سن۔ اوہناں نے اس مہینے دیاں شہیدیاں نوں یاد کرواندیاں ہویاں کہیا کہ گورو تیغ بہادر جی دا سیس پنجاب لیاون والے بھا جیتا جی نوں وی یاد رکھنا چاہیدا ہے۔
مانسا توں قریب 1000 کھیت مزدوراں دا جتھا، جس وچ 450 بیبیاں سن، بساں تے مِنی بساں راہیں 26 دسمبر نوں ٹکری پجیا۔ اسیں تاں کپاہ چگدے سی دو دن چھڈّ کے ارے آ گئے، پنڈ موجیاں دے لال سنگھ نے دسیا۔ گھر دے گزارے بارے پچھن تے بیبی چرنجیت کور نے دسیا ”اسیں تاں پہلاں ای مرے پئے ساں، جیری دا سیزن لنگھ گیا کورونا ’چ۔ بجلی دے بلّ بڑے-بڑے آ گئے۔ بجلی تاں اجے لکّ توڑو‘۔ لال سنگھ جی کہن لگے، اسیں تاں کساناں نال آئے آں، جے کسانی نہ رہی تاں ساڈا وی کچھ نہیں رہنا۔ اوہناں نوں تنّ کسان ورودھی بلاں بارے پوری جانکاری سی۔
بھائی، ساڈے لئی کوئی سہائتا وی بھیجو۔ سرکاری سہائتا ساڈے تکّ نہیں پہنچدی، چرنجیت کور کہن لگے۔ ایہہ تاں اتے ای کتے رہِ جاندی آ، لال سنگھ جی نے کیہا۔ 27 دسمبر دی شام نوں ہی اوہ واپسی کرنگے۔ اگلے دن دہاڑی۔
رلدو سنگھ مانسا جی دا بھاشن ختم ہون تے ہی اوہناں نے کسان-مزدور ایکتا نوں صرف نعرے توں وی پرھے، پنڈاں چ سچ مچّ ایکے دا ہوکا دتا۔
کئی مزدور اکلے وی آ رہے ہن۔ رامونوالا کلاں دا نوجوان جندو دہاڑیاں چھڈّ اپنے قسطاں تے لئے ٹریکٹر سمیت پہنچیا ہے۔ زیرے توں اک مزدور سائیکل چلا کے آ رہا سی، اک ٹیوی چینل نال انٹرویو وچ اس نے کیہا کہ مینوں گورو نانک نے سدیا ہے، گورو نانک صاحب سنگت وچ نواس کردے ہن اتے اوہ دہاڑیاں چھڈّ کے درشن دیدار کرن جا رہا ہے۔ پترکار نے کیہا اسیں تینوں کار وچ لے جاندے ہاں تاں بھاوک ہوئے نے کیہا میں اپنے بلبوتے ہی جانواں گا۔ اجیہے جگریاں والے گورو کے بیٹیاں ساہمنے حکومت نیتک روپ وچ تاں کدوں دی ہار ہی چکی ہے۔
مزدور مکتی مورچے دے صوبہ پردھان بھگونت سنگھ سماؤ دا کہنا ہے کہ ”روٹی بچاؤ، زمین بچاؤ“ دا نعرہ دے کے بے زمینے کھیت مزدوراں نوں اس گھول دا حصہ بنن دا سدا دتا گیا سی اتے اوہناں دی آس توں ودھ مزدور اس مورچے وچ حاضری لاؤن لئی اپڑے کیونکہ کھیتی قانون صرف کساناں تے ہی نہیں پر مزدوراں دی روٹی تے وی حملہ ہن۔ سرکاری خرید بند ہون نال اناج مہنگا ہو جاوے گا۔ اس چیز نوں مزدوراں نے سمجھیا ہے اتے اوہ نال جڑے۔
اوہناں مطابق کسان مزدور ایکتا دا نعرہ صرف سٹیج تک سیمت ہے، زمینی طور تے ایکتا بنن وچ ہلے سماں لگیگا۔ لوکڈاؤن دوران جھونا لوائی ودھ منگن تے سماجک بائیکاٹ ہوئے ہن۔ جدوں وی حقاں دی منگ کردے ہن خاص طور تے شاملاٹ دے زمین وچ بندا حصہ لین ویلے پرچے درج ہندے ہن۔ کسان مانسکتا وچ بدلا آؤن نال ہی ایہہ نعرہ عملی روپ وچ پروان چڑھیگا۔ ایہناں وکھریویاں دے باو جود مزدور کساناں دے نال موڈھے نال موڈھا جوڑ کے کھڑن لئی تیار ہن۔
اوہناں ایہہ وی کیہا اس مورچے نے مزدوراں وچ ایہہ وشواش پیدا کیتا ہے کہ جے کسان دھڑیبندیاں چھڈّ کے اکٹھے ہو کے لڑ سکدے ہن تاں مزدور وی اکٹھے ہو کے اپنے حق لے سکدے ہن۔ جے مزدور اکٹھے ہندے ہن تاں پنجاب دے 35 فیصدی دلت وی نال جْڑ سکدے ہن۔ نویں لیبر قانون دے تحت کم کرن دے گھنٹے 8 توں 12 ہو گئے ہن۔ پر منیمم ویز (گھٹو گھٹّ دہاڑی) وچ کوئی بدلاء نہیں کیتا جا رہا۔ بہت سارے اداریاں وچ یونین بناؤن اتے ہڑتال کرن دا حق کھو لیا گیا ہے۔ لیبر قانون دیردّ کرن دی منگ نوں وی جوڑ لیا جاندا تاں مزدور جتھیبندیاں 2 توں 3 دناں دی شمولیت دے تھاں لمبی اتے وڈے پدھر تے جڑ سکدے ہن۔ صنعتی مزدور نہ صرف دلت بھائیچارے وچوں نے بلکہ غریب کسانی وچوں وی ہن۔ ایہہ ادھیکار جمہوریت برقرار رکھن لئی بہت ضروری ہن۔
اوہناں وشواس ظاہر کیتا ایہہ گھول بہت ودھیا پاسے جا رہیا ہے۔ لوکاں وچ درڑتا اتے سانجھ ودھ رہی ہے۔ سیاسی چیتنا پربل ہو رہی ہے۔ لوکاں نوں ایہہ پتہ لگ گیا ہے کہ ساریاں حکمران پارٹیاں دیاں نیتیاں اکو ہن۔ ایہہ گھول آون والے سمے وچ سیاسی اتے سماجی تبدیلی دے بیج بو رہیا ہے۔
