سْرجیت پاتر
بھارتی کسانوں کی موجودہ تحریک نے جن انقلابی کاموں کی بنیاد رکھی ان میں ایک ’ٹرالی ٹائمز‘ بھی ہے۔ پنجابی زبان میں نکلنے والا یہ اخبار کیا ہے، اس بارے میں اس لنک پر پڑھئے۔ گورمکھی میں شائع ہونے والے اس اخبار کے بعض مضامین کو شاہ مکھی رسم الخط میں قارئین جدوجہد کے لئے سلسلہ وار پیش کیا جا رہا ہے۔ ان مضامین کو شاہ مکھی میں ورندر سنگھ، سارہ کاظمی، وقاص بٹ، علی شیر اور شمس رحمان نے ڈھالا ہے۔ آج اس سلسلے کاپانچواں حصہ پیش کیا جا رہا ہے جس کا عنوان ہے: ایہہ میلہ اے۔
ہے جتھوں تکّ نظر جاندی
تے جتھوں تکّ نہیں جاندی
ایہدے وچ لوک شامل نیں
ایہدے وچ لوک تے سرلوک تے تریلوک شامل نیں
ایہہ میلہ ہے
ایہدے وچ دھرت شامل، برکھ، پانی، پون شامل نیں
ایہدے وچ ساڈے ہاسے، ہنجھو، ساڈے گون شامل نیں
تے تینوں کجھ پتہ ہی نہیں ایہدے وچ کون شامل نیں
ایہدے وچ پرکھیاں دا رنگلا اتہاس شامل ہے
ایہدے وچ لوک-منک دا سرجیا متھہاس شامل ہے
ایہدے وچ صدق ساڈا، صبر، ساڈی آس شامل ہے
ایہدے وچ شبد، سْرتی، دھن اتے ارداس شامل ہے
تے تینوں کجھ پتہ ہی نہیں
ایہدے وچ ورتمان، اتیت نال بھوکھ شامل ہے
ایہدے وچ ہندو، مسلم، بدھ، جین تے سکھ شامل ہے
بڑا کجھ دس رہیا تے کنا ہور ادکھّ شامل ہے
ایہہ میلہ ہے
ایہہ ہے اک لہر وی، سنگھرش وی پر جشن وی تاں ہے
ایہدے وچ روہ ہے ساڈا، درد ساڈا ٹشن وی تاں ہے
جو پچھے گا کدی اتہاس تیتھوں، پرشن وی تاں ہے
تے تینوں کجھ پتہ ہی نہیں
ایہدے وچ کون شامل نیں
نہیں ایہہ بھیڑ نہیں کوئی، ایہہ روہداراں دی سنگت ہے
ایہہ تردے واک دے وچ ارتھ نے، شبداں دی پنگت ہے
ایہہ شوبھا-یاترا توں وکھری ہے یاترا کوئی
گْرواں دی دکھیا تے چل رہیا ہے قافلہ کوئی
ایہہ میں نوں چھوڑ آپاں تے اسیں ولّ جا رہیا کوئی
ایہدے وچ مْدتاں توں سِکھے ہوئے سبق شامل نیں
ایہدے وچ صوفیاں فقراں دے چوداں طبق شامل نیں
تہانوں گلّ سناؤناں اک، بڑی بھولی تے منموہنی
اسانوں کہن لگی کل اک دلی دی دھی سوہنی
تْسیں جد مڑ گئے ایتھوں، بڑی بے رونقی ہونی
ٹریفک تاں بہت ہوویگی پر سنگت نہیں ہونی
ایہہ لنگر چھک رہی تے ونڈ رہی پنگت نہیں ہونی
گھراں نوں دوڑدے لوکاں چ ایہہ رنگت نہیں ہونی
اسیں پھر کیہ کراں گے
تاں ساڈے نین نم ہو گئے
ایہہ کیسا نینہو نویلا ہے
ایہہ میلہ ہے
تسیں پرتو گھریں، راضی خوشی، ہے دعا میری
تسیں جتو بازی سچ دی، ہے ایہہ دعا میری
تسیں پرتو تاں دھرتی لئی نویں تقدیر ہو کے ہْن
نویں احساس، سچری سوچ تے تدبیر ہو کے ہْن
محبت سادگی اپنیتّ دی تاثیر ہو کے ہْن
ایہہ اچھراں ماں تے پتّ پورن دے مڑ ملنے دا ویلا ہے
ایہہ میلہ ہے
ہے جتھوں تکّ نظر جاندی
تے جتھوں تکّ نہیں جاندی
ایہدے وچ لوک شامل نیں
ایہدے وچ لوک تے سرلوک تے تریلوک شامل نیں
ایہہ میلہ ہے
ایہدے وچ دھرت شامل، برکھ، پانی، پون شامل نیں
ایہدے وچ ساڈے ہاسے، ہنجھو، ساڈے گون شامل نیں
تے تینوں کجھ پتہ ہی نہیں ایہدے وچ کون شامل نیں
واٹاں دیاں سولاں
پرانے اتہاس دے نال نال پنجابیاں دے پیراں وچ پچھلی صدی وچ کیتے سفراں دیاں واٹاں دیاں سولاں چْبھیاں ہوئیاں ہن؛ پگڑی سنبھال جٹا’لہر دے آگوْ اجیت سنگھ (بھگت سنگھ دا چاچا) دی سہیڑی جلاوطنی دیاں سولاں، کرتار سنگھ سرابھا، ہرنام چند (نھاما پھانسیوالا)، رحمت علی اتے ہور غدریاں دے پھانسی چڑھن تے کالے پانی دیاں سزاواں کٹدے غدریاں تے ہور دیش-بھگتاں نوں دتے گئے تسیہیاں دیاں سولاں، جلھیانوالے باغ چ چلدیاں گولیاں، ڈگدیاں لاشاں اتے تڑپھدے ہوئے جسماں تے لگے زخماں دیاں سولاں، اکالی مورچیاں وچ بِیٹی تے اوہدے ورگے ہور ظالماں دیاں ڈانگاں نال زخمی ہوئے سْورمیاں دی تڑفدیاں سولاں، پھانسی تے جھولدے بھگت سِنگھ، راجگرو، سْکھدیو سنگھ، اودھم سنگھ اتے ہورسورمیاں دیاں یاداں دیاں سولاں،۱۹۴۷ دے ونڈ دیاں پھٹاں دیاں سولاں، 1970 دے دھاکے دے ججھارو ودروہ دے ویراں دیاں زندگیاں دے رْلن دیاں سولاں، 1980 دے دھاکے دے سنتاپ اتے 1948 وچ دلی اتے ہورشہراں وچ ہوئے قطل عام دی نہ بھلن والیاں سولاں، نشیاں وچ ڈبوئے گئے پنجاب دے نوجواناں دے ماپیاں دیاں آہاں دیاں سولاں، خودکشی کر گئے کساناں تے مزدوراں دے پریواراں دے درد دیاں سولاں۔ پنجابیاں دے پچھے ہوئے سریر منگ کردے ہن کہ کسان آگوْ اپنی سانجھ قایم رکھن، آپس وچ کوئی بے اتفاقی نہ آؤن دین جویں کرتی کَوی شمسدین شمس نے سانوں تاڑنا کیتی سی،“ سانوں پٹّ دتا بے اتفاقیاں نے/تدے ہو رہے ہاں پشیمان یارو۔
